Gevaarlijke berenklauwen: varianten, herkenning en behandeling
In Nederland komen verschillende varianten van de berenklauw voor. Zijn ze allemaal schadelijk? Hoe herkent u ze? En vooral: wat moet u doen als u ermee in aanraking komt?
De meest voorkomende variant van de berenklauw in Nederland is de Gewone berenklauw, tevens de minst schadelijke van allemaal. Gevaarlijker zijn de Reuzenberenklauw en Sosnowsky’s berenklauw. Als we het hebben over dé berenklauw, dan wordt meestal een van de laatste twee genoemd, omdat vooral deze soorten vervelende gevolgen hebben als u ermee in aanraking komt.
Overeenkomsten en verschillen
De berenklauw komt veel voor langs dijken, wegen, in graslanden en op ruig terrein. De planten zijn ruw behaard en hebben een kantige, gegroefde steel. Hieraan bevinden zich gevinde en geveerde bladeren. Alle varianten van de plant vallen gelukkig goed op door de bloemenschermen, die uit tientallen kleinere schermen kunnen bestaan. De buitenste bloemen van elk bloemenscherm hebben twee of drie grotere kroonbladeren. Maar er zijn ook verschillen tussen de varianten.
Gewone berenklauw
De Gewone berenklauw wordt ongeveer 90 tot 150 centimeter groot. De bladeren van deze variant zijn handvormig, enkelvoudig geveerd en hebben gelobde randen.
Reuzenberenklauw
De Reuzenberenklauw lijkt veel op de Gewone berenklauw, maar is veel groter. Deze variant kan tot vier meter hoog worden. De stengels van de Reuzenberenklauw hebben rode vlekken, waarmee ze zich onderscheiden van de Gewone berenklauw. Ook hebben de bladeren een andere vorm: ze zijn dubbel geveerd, ingesneden en hebben gezaagde bladranden.
Sosnowsky’s berenklauw
Deze variant komt uit het voormalige Oostblok en heeft daar de lugubere bijnaam ‘Stalin’s Wraak’ gekregen. Tot enkele jaren geleden kwam deze soort überhaupt niet voor in ons land, maar tegenwoordig wordt deze variant steeds meer gezien. Sosnowsky’s berenklauw kan tussen de drie en vijf meter hoog worden en de steel kan een omtrek van wel 12 centimeter bereiken. Behalve het nog grotere formaat verschilt Sosnowsky’s berenklauw nauwelijks van de Reuzenberenklauw.
Wat gebeurt er na aanraking
Bij aanraking met de Gewone berenklauw kunnen de haartjes van de plant voor jeuk en irritatie zorgen, zeker als de plek blootgesteld wordt aan zonlicht. In extremere gevallen ontstaan lichte brandblaren. De eerste tekenen verschijnen vaak pas na 24 uur, wat het lastig kan maken om te weten dat u in aanraking bent geweest met de plant.
Brandblaren en blindheid
De beruchte berenklauwen – vooral de Reuzenberenklauw – veroorzaken veel meer last dan de Gewone berenklauw. De Reuzenberenklauw heeft zeer stijve haren op de stengel. Deze kunnen de huid verwonden en breken daarbij af, waarbij sap vrijkomt. Dit sap kan bij blootstelling aan zonlicht voor jeuk, grote blaren en zelfs voedselvergiftiging zorgen. De blaren ontstaan vooral doordat de huid extreem gevoelig wordt voor zonlicht en daardoor kan verbranden. Bij aanraking met de ogen kan zelfs permanente blindheid ontstaan.
Zo behandelt u de huid na aanraking
Als uw huid in aanraking is gekomen met een berenklauw, moet u de huid goed wassen met zeep en lauw water. Wees hierbij vooral niet zuinig en spoel overvloedig. Ook moet u de daaropvolgende week de huid beschermen tegen te veel zonlicht. Als u al last heeft van brandblaren door de combinatie van berenklauw en zonlicht, behandel deze dan als brandwonden: smeer ze in met brandwondenzalf en verbind ze vervolgens.
Schakel de gemeente in
Ziet u op gemeentegrond berenklauwen staan? Probeer deze vooral niet zelf te verwijderen, maar laat de gemeente weten waar ze staan en om welke soort het gaat. Zij zal dan – indien nodig – gepaste maatregelen nemen.
Pas op met kinderen en honden
Vooral kinderen beseffen het gevaar van berenklauwen niet. Als uw (klein)kinderen spelen op een terrein waar de plant voorkomt, leg ze dan uit wat een berenklauw is en wat de gevaren zijn. U beschermt ze niet alleen, maar leert ze ook nog iets over de natuur.
Ook voor honden zijn berenklauwen gevaarlijk. Juist omdat kleinere dieren zich er gemakkelijk onder kunnen verstoppen, vinden honden de planten interessant. Honden kunnen er op dezelfde manier last van krijgen als mensen.
Bronnen: Flora van Nederland & Gezondheid.InfoNu
Dit moet je doen na contact met de eikenprocessierups.
Door het warme voorjaar ontwikkelt de eikenprocessierups zich sneller dan voorgaande jaren. Ook teken worden eerder actief. Dit moet je doen bij een tekenbeet of als je last hebt van de eikenprocessierups.
In de warmere maanden genieten we van het heerlijke weer en de bloeiende natuur. Recreatie buitenshuis brengt naast veel goede dingen ook risico’s met zich mee. Wees er bewust van dat teken en eikenprocessierupsen in deze periode het meest actief zijn. Zonder dat je het door hebt, kan je in aanraking komen met deze vervelende beestjes. Er hoeft geen direct contact te zijn geweest met rupsen om klachten te krijgen. De brandharen van rupsen kunnen worden verspreid door de wind en door het wegbranden en/of wegzuigen van de nesten.
Schadelijk
Eikenprocessierupsen zijn schadelijk voor je gezondheid. De brandharen van de rups kunnen de huid, ogen en luchtwegen binnendringen. Dit leidt tot jeuk en/of uitslag en kan ernstige ontstekingen veroorzaken. Door brandharen in te ademen, kun je last krijgen van een geïrriteerde neus of keel. Ook kunnen je ogen irritatie gaan vertonen. In zeldzame gevallen kan het gebeuren dat de brandharen de diepere slijmvlieslagen van het oog binnendringen. Wanneer deze niet operatief worden verwijderd, kan dit leiden tot blindheid.
Vaak duurt het een paar uur voordat zich de eerste klachten voordoen. Over het algemeen verdwijnen de symptomen binnen enkele dagen tot weken, mits geen herhaald contact optreedt. Hoe vaker je in aanraking komt met de eikenprocessierups, hoe heviger de gezondheidseffecten bij elk nieuw contact.
Juiste behandeling
Om verdere verspreiding van brandharen over het lichaam en progressie van ontstekingsreacties te voorkomen is een juiste behandeling belangrijk. Voorkom krabben of wrijven nadat je contact hebt gehad met de processierups. Was de huid en spoel de ogen met lauw water. In een beginstadium kan je de eventuele brandharen van de huid verwijderen met plakband of kleefpleister. Bij hevige jeuk kunnen anti-jeuk middelen, zoals zalf of crème op basis van menthol of calendula, zorgen voor verlichting. De gedragen kleding waarin brandharen zouden kunnen zitten moet je op minstens 60 graden wassen. Bij ernstige allergische reacties is het verstandig om 1-1-2 te bellen.
Tekenbeet
Ruim 8 op de 10 Nederlanders weten niet wat ze moeten doen na aanraking met de eikenprocessierups. Maar ze denken wel te weten wat te doen bij een tekenbeet. Uit onderzoek van het Rode Kruis blijkt echter dat mensen vaak onwetend zijn over de behandeling.
Blijven controleren
Elk jaar lopen we in Nederland ruim een miljoen tekenbeten op. Hiervan krijgen zo’n 27.000 mensen de ziekte van Lyme. Hoewel de meeste mensen niet ziek worden na een tekenbeet, is het van belang om jezelf goed te blijven controleren. In principe kunnen teken zich overal op je lichaam vastzetten, maar ze geven vaak de voorkeur aan warme, vochtige plekken. Ze bevinden zich vooral in hoog schaduwrijk gras en dode bladeren bij bomen en struiken. Ben je in een tekenrijke omgeving geweest? Controleer dan als eerste je oksels, knieholtes, achter je oren en rond de haargrens in je nek. Als een teek zich nog niet heeft volgezogen, ziet het eruit als een klein spinnetje. Als het spinachtige beestje zich al langer op je lichaam bevindt, oogt het als een grijs of bruin erwtje. Het is dan moeilijker om de teek van je huid af te halen.
Snel verwijderen
Het snel verwijderen van een teek verkleint de kans op besmetting met de ziekte van Lyme. Met een fijn pincet of een tekentang moet je de teek zo dicht mogelijk bij de huid vastpakken, zonder hem in zijn lichaam te knijpen. Als je een pincet gebruikt moet je de teek met een rechte beweging uit de huid halen. Gebruik je een tekentang: dan staat er in de gebruiksaanwijzing of je de teek recht of draaiend van de huid moet trekken. Om ontstekingen te voorkomen is het noodzakelijk om alle delen van het spinachtige diertje mee te trekken. Nadien dient de plek ontsmet te worden met ontsmettingsmiddel. Neem contact op met de huisarts, als het niet lukt om de teek te verwijderen.
Huisarts
Krijg je in de eerste maanden na de tekenbeet een steeds grotere rode vlek op de huid, een grieperig gevoel met koorts en spierpijn of ga je dubbel zien, dan is het verstandig om een bezoek te brengen aan de huisarts. Doe dit ook als je last hebt van gewrichtsklachten, krachtverlies of tintelingen in je ledematen. Bron(nen): Rode Kruis, GGD Nederland,
Teken-encefalitis, hersen(vlies)ontsteking na tekenbeet
Na een wandeling in het groen moet je je huid zorgvuldig controleren op teken. Vanwege het risico op de ziekte van Lyme, maar ook omdat teken nog een virus kunnen overbrengen: het tick-borne encephalitis-virus. Dit virus veroorzaakt teken-encefalitis. Besmetting is zeldzaam, maar kan wel grote gevolgen hebben. Teken-encefalitis is een hersen(vlies)ontsteking die veroorzaakt wordt door een virus dat teken kunnen overbrengen. Dat virus heet het ‘tick-borne encephalitis’-virus, afgekort TBEV.
Voorheen kwam dit virus alleen in het buitenland voor, maar in juli 2016 is de eerste Nederlandse patiënt met teken-encefalitis gediagnosticeerd.
De aandoening is bekend onder allerlei namen, afhankelijk van het type virus, de regio en de periode waarin het voorkomt, namelijk frühsommer meningoenzephalitis (FSME), Russian spring-summer encephalitis (RSSE), Central European encephalitis (CEE), Far-Eastern Russian encephalitis, taiga encephalitis, biundulating meningoencephalitis, diphasic milk fever, Kumlinge disease en Schneider’s disease.
Oorzaak teken-encefalitis Je kunt teken-encefalitis oplopen als je gebeten wordt door een teek die besmet is met het TBE-virus. Er zijn in Nederland tot nu toe alleen met TBE besmette teken aangetroffen op de Sallandse Heuvelrug en Utrechtse Heuvelrug. Vanwege het kleine aantal teken met dit virus, is het risico dat je teken-encefalitis krijgt heel klein.
Je kunt ook teken-encefalitis krijgen door het drinken van besmette rauwe melk en het eten van besmette rauwmelkse kaas. Bij besmette koeien, schapen en geiten komt het virus namelijk in hun melk terecht. Besmetting via melk of kaas is echter heel zeldzaam.
Het virus is niet van mens tot mens overdraagbaar.
Symptomen
De meeste mensen met het TBE-virus merken daar niets van of hebben milde klachten. Bij mensen die wel ziek worden, verlopen de klachten meestal in twee fasen. De eerste fase duurt twee tot zeven dagen en bestaat uit griepachtige symptomen, zoals koorts, vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn en misselijkheid. Hierop volgt een week zonder klachten, maar daarna begint de tweede fase.
In de tweede fase kan er een ontsteking ontstaan in de hersenen, de hersenvliezen en het ruggenmerg. Dat geeft verschillende klachten, zoals:
* heftige hoofdpijn
* een verminderd bewustzijn
* slaperig zijn
* ander gedrag
* geheugenverlies
* verlammingen, vaak van de armen en de romp
* niet goed tegen licht kunnen
* misselijkheid
* duizeligheid
Diagnose
Als je gebeten bent door een teek, je in een gebied bent geweest waar teken met het TBE-virus voorkomen en je klachten ontwikkelt die passen bij teken-encefalitis, kan er bloedonderzoek gedaan worden. Hierbij kijken ze in een laboratorium of er antistoffen tegen het virus in je bloed zitten.
Behandeling
Er bestaat geen medicatie tegen teken-encefalitis, alleen de ziekteverschijnselen kunnen behandeld worden. Patiënten die in de tweede fase terechtkomen, moeten naar het ziekenhuis.
De meeste mensen herstellen weer helemaal. Een deel ontwikkelt neurologische restverschijnselen. Minder dan 2 procent van de patiënten met deze ernstige klachten overlijdt aan teken-encefalitis.
Teken-encefalitis voorkomen
Hoewel het risico op teken-encefalitis heel klein is, kun je een tekenbeet het beste proberen te voorkomen. Ook met het oog op de ziekte van Lyme, die vaker voorkomt. Draag beschermende kleding en smeer je blote huid in met een middel dat DEET bevat.
Controleer je huid op teken als je in het groen geweest bent. Ben je gebeten door een teek, verwijder deze dan zo snel mogelijk op de juiste manier.
Ga je naar een gebied waar veel teken die het TBE-virus bij zich dragen rondkruipen, dan kun je je laten vaccineren tegen teken-encefalitis. Het hangt van de duur van je verblijf en je activiteiten daar af of vaccinatie zinvol is. Via het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering kun je een arts vinden die je daarover kan adviseren. In Nederland is vaccinatie niet nodig.
Wanneer naar de huisarts?
Krijg je in de weken na een tekenbeet zware hoofdpijn en koorts? Ga dan naar je huisarts en laat weten dat je gebeten bent door een teek. Ter voorkoming van de ziekte van Lyme is het bovendien verstandig om naar de huisarts te gaan met een teek die je niet zelf kunt verwijderen of een teek die waarschijnlijk al 24 uur op je huid zit. Ook een rode ring of een vlek rondom de beet, koorts, griep of gewrichtspijn kan wijzen op Lyme.
Bron(nen): RIVM, Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR)
INSECTEN BETEN
Laten we eerlijk zijn, vrijwel iedereen wordt op een bepaald moment in zijn leven door een insect gestoken of gebeten. De meeste mensen ervaren het elke zomer.
Vanzelfsprekend komt het vaker voor tijdens warmere periodes, maar in ieder geval kan het moeilijk zijn om precies te identificeren wat voor insect je hebt gestoken (als je de dader niet op heterdaad betrapt, natuurlijk).
Bepaalde beten kunnen zelfs behoorlijk ernstig worden, met zwelling, beschadiging van de huid of ernstige jeuk tot gevolg. De meeste beten van gewone insecten zijn onschadelijk, terwijl andere de potentie hebben om schadelijke bacteriën / ziektes over te brengen.
Daarom is het belangrijk om een idee te hebben van wat je precies gebeten / gestoken heeft en wat je moet doen om de resulterende symptomen te verhelpen.
In de onsterfelijke woorden van de Hitchhiker’s Guide to the Galaxy, raak niet in paniek! Hier vind je een kleine gids om je te helpen ontdekken welke insecten je dwars zitten
Horzel
Wordt gestoken door een horzel is niemands idee van plezier. Na een steek is het getroffen gebied vaak rood en erg opgezwollen. Blaarvorming van de huid kan optreden, terwijl afkoeling van de beet verlichting kan bieden.
In sommige gevallen kan de angel van de horzel een allergische reactie veroorzaken die wordt veroorzaakt door je eigen immuunsysteem.
Als je maag koud of gevoelloos begint te worden, en je lippen worden een beetje blauw en je ademhaling wordt moeizaam, neem dan onmiddellijk contact op met een arts.
Bij
Als je bent gestoken door een honingbij, kan de huid rond de steekplek rood en opgezwollen worden. Na een tijdje kan het jeuken.
De eerste dag na de angel kan de zwelling toenemen en kan de pijn in golven komen. Bijensteken zijn meestal onschadelijk op de lange termijn, en als je je niet slecht voelt, kun je wachten tot de symptomen verdwijnen.
Het is echter belangrijk dat je de angel verwijdert, om te voorkomen dat meer gif zich een weg baant in je lichaam. Voor het beste resultaat, verwijder je de angel met een kleine gereedschap, zoals een mes of je eigen nagels.
Wesp
Misschien de beruchtste van alle insecten, zo levert de wesp een steek op die haast niet vergelijkbaar is met een beet van andere insecten. Het gebied kan rood worden en opzwellen, terwijl het slachtoffer pijn zal ervaren en mogelijk een verschrikkelijke jeuk krijgt.
In sommige gevallen kunnen bloedingen optreden. In tegenstelling tot een bij, kunnen wespen verschillende keren prikken, dus het is nog belangrijker dat je weet of je allergisch bent.
Mug
De meeste mensen zijn bekend met muggenbeten, maar toch kan het moeilijk zijn om te weten wat wat is.
Muggenbeten zien eruit als gezwollen rode vlekken, ongeveer zo groot als een kleine bes. Muggen willen graag bloed zuigen waar de huid dun is en het is gemakkelijker voor hen om bloedvaten te bereiken. Wanneer ze zich voeden, injecteren ze hun speeksel in de wond en veroorzaken ze verdoving in het gebied waardoor het moeilijk wordt om ze op te sporen als ze je net hebben gebeten.
Teken
Degenen die gebeten zijn door een teek, weten vaak niet dat het zelfs is gebeurd. Als je echter gebeten bent, kun je een kleine rode vlek verwachten waar de teek heeft gezeten.
Normaal zou de plek niet meer dan een paar centimeter in diameter moeten zijn, terwijl het niet ongebruikelijk is om een kleine rode bobbel te vinden in het midden waar de teek aan het voeden was.
Vlooien
Vlooienbeten zijn moeilijk zelf te diagnosticeren, omdat ze vaak verward worden met allergische reacties en muggenbeten. In tegenstelling tot muggenbeten kunnen deze beten pijnlijk zijn en zeer jeuken.
Vlooien bijten gewoonlijk in de benen van slapende mensen, terwijl de insecten meerdere keren kunnen bijten in één ‘zit’, dus er is vaak een patroon gescheiden door beten van ongeveer 1 tot 2 cm.
Mieren
De meeste mieren vormen geen echte bedreiging voor mensen. Rode mieren zijn echter een veel voorkomend ongedierte over de hele wereld en zijn berucht om hun pijnlijke beten – in sommige gevallen kunnen ze zelfs voor littekens zorgen!
Het gif van de mieren bevat gifstoffen die allergische reacties kunnen veroorzaken en – in extreme gevallen – anafylactische shock. Gewoonlijk zijn de symptomen mild en in veel opzichten vergelijkbaar met een beet van een mug.
Een mierentrek verschijnt vaak als een roze vlek, met de huid eromheen zacht en jeukt. Op het moment van de beet kan een persoon plotseling pijn ervaren.
Paardenvlieg
Als je ooit bent gebeten door een paardenvlieg, weet je dat je niet wilt dat dit opnieuw gebeurt. In zeldzame gevallen kunnen paardenvliegbeten bloedvergiftiging en infecties veroorzaken.
Ze kunnen lijken op grote, dikke vliegen, maar de bloedzuigende paardenvlieg kan een harde en pijnlijke beet leveren, vaak een teken nalaten en zwelling veroorzaken.
Was het gebied met koud water en breng ijs aan.
Luizen
Als je kleine rode stippen ziet die op muggenbeten lijken, op plaatsen waar het haar groeit – bijvoorbeeld op je hoofd, nek of achter je oren – kan dit betekenen dat je luizen hebt.
Ernstige jeuk is het meest voorkomende symptoom van hoofdluizen en komt door hun beten. Om zeker te zijn dat je luizen hebt, haal je een luizenkam door je haar en kijk je wat er uit de gootsteen komt. Luizen zijn meestal tussen één en drie millimeter lang, met doorzichtige lichamen.
Bedwants
Bedwantsen zijn iets dat je nooit wilt ervaren.
Beten van bedwantsen lijken op die van muggen, hoewel ze vaak zigzaggende patronen volgen. Veel voorkomende symptomen zijn zwelling, roodheid, pijn en soms pus.
Helaas kan je niet zelf bedwantsen kwijtraken, zelfs als de beten verdwijnen. Neem contact op met een professioneel uitroeiingsbedrijf om te helpen met je bedwantsprobleem.
